Khám phá nhạc cụ Trung Hoa: Đàn tỳ bà từ thiên thượng

Sự pha trộn hài hòa của các nhạc cụ Trung Quốc với dàn nhạc Tây phương  là một trong những tính năng độc đáo nhất của âm nhạc Shen Yun. Vậy thì những công cụ truyền thống tạo ra âm thanh quen thuộc nhưng khác biệt này là gì? Hãy cùng khám phá.

***

Vào thời nổi tiếng tột đỉnh khoảng 1.300 năm về trước, đàn tỳ bà là một nhạc cụ không thể thiếu trong cung điện triều đại nhà Đường. Thật vậy, qua hàng ngàn năm nay, đàn tỳ bà ngự trị như "vua" của nhạc cụ Trung Quốc. Đàn dây Trung Quốc đã đạt được danh hiệu vương giả của nó từ hàng loạt các kỹ thuật đánh đàn, diễn cảm thâm thúy, và có ưu thế trong cả âm nhạc dân gian lẫn truyền thuyết.

Bức tranh tường cổ xưa trong các hang động Đôn Hoàng dọc theo Con Đường Tơ Lụa mô tả nhạc cụ này trong tay của các tiên nữ. Âm nhạc tuyệt trần được khảy từ những ngón tay thanh tao của họ trôi dạt xuống trần gian như hoa vẫy cánh.

Cấu trúc của đàn tỳ bà là hình ảnh thu nhỏ của đức tin cổ xưa của Trung Quốc về thiên địa. Hình thể như nữa quả lê (theo số đo truyền thống Trung Quốc) là ba chi năm cun. Điều này tương ứng đại diện cho ba cõi—thiên, địa, và nhân, và ngũ hành—kim, mộc, thủy, hỏa, và thổ. Bốn dây của đàn tỳ bà đại diện cho bốn mùa.

Tên tượng thanh của nó bắt nguồn từ hai kỷ thuật cơ bản nhất—“tỳ” (琵) búng ra ngoài và "bà" (琶) khảy vào trong. Trên thực tế, dù vậy, hàng chục kỹ thuật được sử dụng thường xuyên, tạo cho nó trở thành một trong những nhạc cụ cổ đại khó nhất.

Một số các kỹ thuật—lướt (glissando), rung (vibrato), khảy (pizzicato), và luyến ngắt (portamento), một vài cách được biết—cũng quen thuộc đối với các nhạc sĩ đánh đàn dây Tây phương. Thân bằng gỗ của đàn tỳ bà cũng có thể được gõ vào, và dây của nó được xoắn lại để tạo ra âm thanh như tiếng cymbal. Với phạm vi của diễn cảm, đàn tỳ bà có thể tạo ra vô số tinh hoa âm nhạc—từ giai điệu quyến rũ đến những tường thuật trận chiến ly kỳ.

Nhà thơ của thế kỷ thứ chín, Bạch Cư Dị, từ đó ca tụng phẩm chất quyến rũ của nó trong bài thơ "Bản nhạc Tỳ Bà" của mình.

Tỳ Bà Hành
Đại huyền tào tào như cấp vũ
Tiểu huyền thiết thiết như tư ngữ
Tào tào thiết thiết thác tạp đạn
Đại châu tiểu châu lạc ngọc bàn

琵琶行

大絃嘈嘈如急雨
小絃切切如私語
嘈嘈切切錯雜彈
大珠小珠落玉盤