Phép lễ nghi của Mãn Châu Cách Cách

Có lẽ bạn vẫn còn nhớ tiết mục vũ đạo của Shen Yun, trong đó những nàng cách cách của triều đình Mãn Châu di chuyển, xoay tròn, và nhảy múa trên những đôi giày hoa bồn đặc trưng. Mặc dù những đôi giày “hoa bồn” này khá độc đáo, nhưng chúng không phải là nét đặc trưng duy nhất của Mãn Châu cách cách.

Dù trong trang phục hay lễ nghi cung đình, các nàng cách cách Mãn Châu của triều đại nhà Thanh (1644-1911) cũng có những thói quen và tài năng riêng của mình. Vì vậy, nếu bạn có thể du hành thời gian quay trở lại triều Thanh cách đây vài thế kỷ, hãy chú ý đến sáu khía cạnh dưới đây.

1. Khuyên tai

Triều Thanh được cai trị bởi người Mãn Châu, đây là một nhóm dân tộc thiểu số khác hẳn với dân tộc Hán chiếm đại đa số. Tuy nhiên, nếu bạn đột nhiên du hành thời gian đến Tử Cấm Thành và nhất định muốn biết một tiểu thư nào đó là người Mãn Châu hay người Hán, hãy liếc nhìn đôi tai của nàng ấy. Cụ thể hơn là, bạn hãy xem thử nàng ấy đeo bao nhiêu chiếc khuyên ở mỗi bên tai.

Sau khi chào đời, các bé gái người Mãn Châu sẽ được đeo ba chiếc khuyên ở mỗi bên tai. Điều này đã trở thành một luật lệ dưới triều đại nhà Thanh. Tất cả phụ nữ Mãn Châu đều phải đeo ba chiếc khuyên ở mỗi bên tai. Nếu bạn đeo ba chiếc khuyên ở mỗi bên tai, điều này nói lên rằng bạn là một người Mãn Châu.

Lời khuyên quan trọng: Bạn chớ lộ liễu nhìn xem một nàng tiểu thư có đeo bao nhiêu chiếc khuyên tai. Ở đất nước Trung Quốc thời xưa, người ta xem đôi tai của một nàng tiểu thư là điều rất tế nhị.

2. Kiểu tóc

Giống như hầu hết các tiểu thư duyên dáng thời bấy giờ, các nàng cách cách Mãn Châu cũng búi tóc cao. Tuy nhiên, kiểu tóc của Mãn Châu cách cách được vấn tròn ở trên đỉnh đầu. Cuối cùng, họ chuyển sang dùng một bộ khung để vấn những lọn tóc dài chung quanh, và kiểu tóc này đã trở thành một tục lệ của người Mãn Châu.

“Bộ khung vấn tóc” này làm từ sợi sắt hay những thanh tre, được trang trí bằng những họa tiết thêu chim và hoa. Bạn đã từng di chuyển với vài quyển sách đặt trên đỉnh đầu chưa? Cảm giác khi mang bộ khung vấn tóc cũng giống như vậy, chỉ là bộ khung này sẽ được gắn cố định trên đỉnh đầu.

Búi tóc kiểu này sẽ hạn chế sự di chuyển của phần cổ và đòi hỏi các nàng cách cách phải giữ tư thế tuyệt đối ngay ngắn. Do vậy, những bộ khung vấn tóc không chỉ giữ tóc gọn gàng và có vẻ ngoài bắt mắt, mà chúng còn có tác dụng định hình tư thế.

Có vẻ như những bộ khung vấn tóc này sẽ cản trở công việc hàng ngày phải không? Hầu hết thiếu nữ [Mãn Châu] chỉ sử dụng bộ khung này trong dịp hôn lễ. Tuy nhiên, các nàng cách cách thuộc dòng dõi quý tộc sẽ đeo bộ khung vấn tóc gần như cả ngày, bởi vì các nàng hiếm khi phải lau nhà, giặt giũ, hay điều hành những công ty công nghệ cao. Chẳng hạn như các nàng cách cách trong tiết mục vũ đạo “Vẻ đẹp duyên dáng của Mãn Châu cách cách” (Dance of the Manchurians) của Shen Yun.

3. Hôn lễ

Nếu bạn đã từng nhìn thấy một tân lang người Mãn Châu bắn một mũi tên vào kiệu hoa của tân nương, nói chung là bạn chớ lo lắng (ít nhất là như vậy). Chàng ấy không phải có ý muốn hù dọa tân nương — đây chỉ là một nghi thức hôn lễ truyền thống của người Mãn Châu để xua đuổi ma quỷ mà thôi. Lễ vật đính hôn theo phong tục truyền thống [của người Mãn Châu] sẽ bao gồm cung tên, mũi tên và áo giáp. Những món lễ vật này khác hẳn với những lễ vật như lụa là gấm vóc và ngọc ngà châu báu thường thấy ở đất nước Trung Quốc.

4. Bắn cung và cưỡi ngựa

Bắn cung và cưỡi ngựa là một phần không thể thiếu trong bản sắc của người Mãn Châu. Nếu bạn đã từng thưởng thức chương trình biểu diễn Shen Yun năm 2021-2022, vậy thì bạn sẽ thấy có một tiết mục chuyên khắc họa tộc người Nữ Chân, tiền thân của tộc Mãn Châu, họ sinh sống ở phía bắc của Vạn Lý Trường Thành. Tiết mục vũ đạo khỏe khoắn mạnh mẽ — Những chàng trai dân tộc Nữ Chân (Men of the Jurchen) — đã khắc họa tài nghệ bắn cung và cưỡi ngựa đầy uy lực của họ, những kỹ năng này cũng được vận dụng rất tốt trên chiến trường.

Ngay cả sau khi người Mãn Châu rời bỏ thảo nguyên và tiến vào Trung Nguyên, họ chưa bao giờ lãng quên kỹ năng cưỡi ngựa và bắn cung ở nơi quê nhà. Mỗi đứa trẻ Mãn Châu, bao gồm cả các nàng công chúa, đều sẽ được học cưỡi ngựa và bắn cung.

Dựa theo những ghi chép đương thời, các nàng cách cách Mãn Châu đều học cưỡi ngựa và bắn cung — và họ rất giỏi về phương diện này. Theo nhiều tiểu thuyết và chuyện kể đương thời, thành thạo cưỡi ngựa và bắn cung là kỹ năng đáng mơ ước của một thiếu nữ Mãn Châu hoàn hảo.

5. Gia đình

Trong một gia đình Mãn Châu điển hình, ông bà sẽ là bậc trưởng bối và được kính trọng nhất. Và không như chúng ta nghĩ, những người quan trọng kế tiếp không phải là phụ mẫu, mà là người con gái chưa kết hôn trong gia đình.

Nếu bạn là một thiếu nữ Mãn Châu chưa kết hôn, bạn không cần phải cho gia súc ăn hay rửa chén bát. Bạn có thể đi dạo phố mà không cần người tháp tùng. Đặc biệt vào thời điểm đó mà nói, nếu so sánh với phong tục của người Hán, đây quả là một sự thảnh thơi đáng ngạc nhiên.

Tuy nhiên, một khi đã kết hôn, cô gái phải hết lòng phụng sự gia đình bên chồng. Chỉ khi cô gái sinh con, cô mới có thể có người hầu giúp đỡ, và không phải phục vụ gia đình chồng từ sớm cho đến tối.

6. Nghi thức

Sau khi được giới thiệu một chút về dân tộc Mãn Châu, chúng ta biết rằng người Mãn Châu rất ưa chuộng thời trang và yêu thích thể thao, nhưng đó không phải là tất cả — người Mãn Châu cũng rất khắt khe về nghi thức và lễ nghi.

Tất cả đều bắt đầu từ việc tôn kính các bậc trưởng bối. Cho dù là thường dân hay hoàng đế, tất cả người Mãn Châu đều không quên thức dậy sớm để vấn an trưởng bối, cũng như chúc trưởng bối ngủ ngon vào buổi tối.

Cứ cách ba ngày sẽ có một lễ vấn an nhỏ, và cách năm ngày sẽ có một lễ vấn an lớn đối với các bậc trưởng bối. Điều bất ngờ là, nghi thức của đại lễ vấn an sẽ là [trao nhau] một cái ôm. Vậy bạn đã ôm các bậc trưởng bối của mình trong năm ngày vừa qua chưa?

Nếu bạn là người Mãn Châu, bạn sẽ trao những cái ôm cho bạn bè thân thiết, những người thân trong gia đình lâu ngày không gặp, những vị khách [đến thăm nhà], cũng như các vị sứ giả đến từ những vùng đất xa xôi. Tất nhiên, bạn phải ôm một cách chuẩn xác. Con trẻ ôm bậc trưởng bối với tay trái đặt ở thắt lưng và tay phải đặt ở giữa lưng của trưởng bối. Bậc trưởng bối sẽ ôm lại bằng cách đặt cả hai tay ở ngay giữa lưng của hậu bối.

Do đó, lần tới nếu như bạn du hành thời gian trở về thế kỷ 17, hay có dịp thưởng thức tiết mục của Shen Yun, bạn nhớ quan sát thật kỹ những đôi hoa tai, những bộ khung vấn tóc được làm công phu tinh xảo, cùng những bước chân xinh xắn trên đôi giày hoa bồn với tư thế hoàn hảo nhé. Có lẽ bạn sẽ không thấy [người ta trao nhau] nhiều cái ôm, tuy nhiên chúng ta có thể dễ dàng đón nhận không khí trang nghiêm và lễ nghi của một vương triều cổ xưa.